Sự đảo chiều ưu tiên trong chuyển đổi năng lượng
Trước thềm Hội nghị COP30 tại Brazil, một nghiên cứu của Siemens có quy mô toàn cầu cho thấy bức tranh chiến lược năng lượng đang có bước dịch chuyển đáng chú ý. Khảo sát ý kiến của 1.400 lãnh đạo cấp cao và đại diện chính phủ tại 19 quốc gia phản ánh xu hướng ưu tiên mới: đảm bảo độc lập năng lượng quốc gia đã trở thành mục tiêu hàng đầu, vượt lên trên hợp tác quốc tế về khử carbon.
Bối cảnh địa chính trị biến động, thị trường và chuỗi cung ứng bất ổn khiến năng lượng ngày càng bị sử dụng như công cụ tạo sức ép. Trong tình thế đó, các chính phủ phải bảo vệ lợi ích an ninh và chủ quyền năng lượng, đồng thời duy trì khả năng ứng phó trước rủi ro khí hậu gia tăng. Độc lập năng lượng và quản lý chủ động rủi ro đã tăng mạnh thứ hạng trong ưu tiên của các nhà hoạch định chính sách chỉ sau hai năm.
Dữ liệu khảo sát cũng phản ánh sự suy giảm niềm tin vào tiến độ đạt mục tiêu khí hậu. Chỉ 37% lãnh đạo tin rằng mục tiêu khử carbon đến năm 2030 có thể hoàn thành, giảm từ mức 44% vào năm 2023. Điều này cho thấy khoảng cách giữa cam kết và năng lực thực thi vẫn còn rất lớn, đặc biệt khi nguồn lực toàn cầu đang bị phân tán bởi áp lực an ninh, phúc lợi xã hội và tăng trưởng kinh tế.
Nghiên cứu khẳng định một quan điểm mới là khả năng phục hồi năng lượng không phải là sự đánh đổi với mục tiêu chuyển dịch sang năng lượng sạch mà chính là điều kiện tiên quyết để thực hiện chuyển đổi thành công. Khi hệ thống hạ tầng đối mặt với gián đoạn khí hậu, thiếu ổn định của thị trường và nguy cơ gián đoạn nguồn cung, tính bền vững phải đi kèm tính tự chủ và ổn định vận hành.
Nghiên cứu định kỳ hai năm một lần do Siemens thực hiện, khảo sát 1.400 lãnh đạo cấp cao trên toàn cầu. Ảnh: Siemens
Đây được xem là lời cảnh báo quan trọng trong thời điểm các nước đang xây dựng chiến lược khí hậu mới cho năm 2026. Một chiến lược chuyển đổi năng lượng thiếu yếu tố phục hồi sẽ tiềm ẩn rủi ro nghiêm trọng cho cả kinh tế lẫn môi trường, đặc biệt với các quốc gia còn phụ thuộc lớn vào năng lượng nhập khẩu.
Công nghệ số trở thành trụ cột của quá trình chuyển đổi
Song song với xu hướng dịch chuyển ưu tiên chính sách, nghiên cứu chỉ ra rằng công nghệ số đang đóng vai trò trung tâm trong việc kiến tạo hệ thống năng lượng của tương lai. Các lãnh đạo cấp cao đánh giá công nghệ số là yếu tố có tác động lớn thứ hai thúc đẩy chuyển đổi năng lượng sạch cho ngành công nghiệp, chỉ sau việc mở rộng hệ thống lưu trữ năng lượng.
Đặc biệt, trí tuệ nhân tạo (AI) được kỳ vọng mang lại tác động tích cực vượt trội. Có 66% lãnh đạo tin rằng AI đang giúp tăng khả năng phục hồi của các hạ tầng trọng yếu. 59% cho biết tổ chức của họ đã ứng dụng AI để hỗ trợ các hoạt động giảm phát thải và tối ưu hóa vận hành. Điều này phản ánh nhận thức rõ ràng rằng năng lượng tái tạo vốn phức tạp và biến động đòi hỏi hạ tầng số thông minh để điều phối và bảo đảm ổn định.
Trong bối cảnh lưới điện thế giới phải đối mặt với nhiều áp lực cùng lúc, từ tích hợp nguồn tái tạo phân tán đến quản lý nhu cầu tiêu thụ gia tăng, việc đầu tư vào số hóa và củng cố lưới truyền tải được coi là chìa khóa để tăng tốc chuyển đổi năng lượng. Một hệ thống điện linh hoạt, điều khiển bằng dữ liệu có thể giúp giảm rủi ro về an ninh năng lượng, đồng thời duy trì tiến trình khử carbon ngay cả trong điều kiện thị trường nhiều biến động.
Thông điệp nổi bật mà nghiên cứu đưa ra trước thềm COP30 đó là các quốc gia cần điều chỉnh lại chiến lược khí hậu theo hướng kết hợp cả ba mục tiêu then chốt. Đó là an ninh năng lượng, khả năng phục hồi hệ thống và tăng tốc chuyển đổi sang năng lượng sạch. Nếu các yếu tố này không được gắn kết chặt chẽ trong quy hoạch, rủi ro tụt hậu trong đấu tranh chống biến đổi khí hậu sẽ ngày càng lớn.
Nghiên cứu của Siemens đã đưa ra một gợi ý chiến lược quan trọng cho giai đoạn mới của chuyển đổi năng lượng toàn cầu. Năng lượng sạch không thể phát triển trên nền tảng thiếu an toàn, thiếu ổn định. Chỉ khi an ninh năng lượng trở thành bệ đỡ vững chắc, công nghệ và đổi mới sáng tạo mới có thể phát huy vai trò, giúp thế giới duy trì lộ trình tiến tới mục tiêu khí hậu dù hành trình phía trước vẫn đầy thách thức.
