Khắc phục điểm nghẽn về thủ tục phức tạp, phân cấp chưa rõ, góp phần phát triển Nông thôn mới

Phân quyền mạnh cho địa phương

Sáng 5/12, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khoá XV, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn và sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh, Quốc hội thảo luận ở hội trường về chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về Nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đến năm 2035.

Tại phiên họp, các đại biểu đều thống nhất cao việc Quốc hội sớm xem xét phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng Nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2026-2035.

Việc hợp nhất 3 Chương trình Mục tiêu quốc gia hiện hành thành một chương trình sẽ giúp tập trung nguồn lực đầu tư, phù hợp với mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp, góp phần thúc đẩy xây dựng Nông thôn mới theo hướng hiện đại, thực chất, bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Đối với các tỉnh miền núi và vùng đồng bào dân tộc thiểu số, Chương trình mục tiêu quốc gia có ý nghĩa hết sức quan trọng, là nguồn lực mang tính dẫn dắt, giúp đầu tư phát triển hạ tầng thiết yếu, giảm nghèo bền vững; ngoài ra sẽ góp phần thu hẹp khoảng cách phát triển với các vùng có điều kiện thuận lợi, góp phần đảm bảo quốc phòng an ninh, ổn định tình hình biên giới.

Về mô hình quản lý và tổ chức thực hiện Chương trình, đại biểu Hà Sỹ Đồng, Đoàn đại biểu Quốc hội (ĐBQH) tỉnh Quảng Trị cho biết, các vướng mắc giai đoạn 2021-2025 đã được nhận diện đầy đủ, đó là thủ tục phức tạp, nhiều tầng nấc, hướng dẫn chậm, phân cấp chưa rõ.

Đại biểu nhấn mạnh Dự thảo Nghị quyết cần khắc phục triệt để các điểm nghẽn này: “Tôi đề nghị chủ chương trình làm đầu mối phải thống nhất; hợp phần thứ hai nên giao cho Bộ Dân tộc và miền núi, vì Bộ này chuyên quản vấn đề về dân tộc thiểu số và vùng miền núi, không nên giao về một đầu mối sẽ khó quản lý vì rộng địa bàn và chưa hiểu được tính chất chất đặc thù”, đại biểu đề xuất.

Ngoài ra, ông cũng đề nghị phân quyền mạnh cho địa phương trong lựa chọn danh mục dự án, nhất là dự án nhỏ, kỹ thuật đơn giản; đơn giản hóa quy trình đầu tư, quy định rõ trách nhiệm cá nhân, người đứng đầu và cơ chế đánh giá xử lý chậm trễ; đồng thời cần có vùng an toàn pháp lý để cán bộ dám nghĩ dám làm, phù hợp với tinh thần chỉ đạo bảo vệ cán bộ năng động và sáng tạo.

Đại biểu Hà Sỹ Huân, Đoàn ĐBQH tỉnh Thái Nguyên, cũng đánh giá cao cơ chế thực hiện Chương trình theo hướng "Trung ương quản lý tổng thể và ban hành cơ chế chính sách, hướng dẫn, giám sát, kiểm tra, phân cấp, phân quyền triệt để"; đồng thời, phân bổ nguồn lực cho địa phương theo tinh thần “Địa phương quyết, địa phương làm và địa phương chịu trách nhiệm”. Tuy nhiên, cơ chế này cần được làm rõ và triển khai triệt để hơn.

Theo đại biểu Đoàn ĐBQH tỉnh Thái Nguyên, tại Khoản 5, Điều 1 và Điều 3 của dự thảo Nghị quyết đã phân cấp cho Hội đồng Nhân dân cấp tỉnh quyết định phân bổ nguồn lực và tổ chức thực hiện Chương trình.

“Từ thực tiễn, việc phân cấp này thủ tục còn rườm rà, mất nhiều thời gian, làm thiếu tính chủ động cơ sở và khó trong tình trạng đầu tư dàn trải, manh mún, như đã được chỉ ra ở giai đoạn trước. Các nội dung của Chương trình phần lớn đầu tư là hạ tầng kỹ thuật, mô hình phục vụ sinh kế, phục vụ người dân trên địa bàn các xã, thôn. Hiện nay chúng ta thực hiện chính quyền hai cấp, xã đã trực tiếp quản lý địa bàn, nắm rõ đối tượng, điều kiện văn hóa, địa hình, sinh kế của địa phương”, đại biểu phân tích.

Để thực hiện phương châm người dân làm chủ và tăng cường hiệu quả đầu tư cơ sở, đại biểu đề nghị Quốc hội xem xét điều chỉnh phân cấp quản lý thực hiện Chương trình mạnh mẽ, triệt để hơn nữa cho chính quyền cơ sở, theo hướng phân cấp cho cấp xã quyết định tổ chức thực hiện Chương trình.

Cấp tỉnh giữ vai trò định hướng, kiểm tra, giám sát, hỗ trợ kỹ thuật và thủ tục hành chính, trong đó, trao quyền cho địa phương (Hội đồng Nhân dân cấp xã và Ủy ban Nhân dân cấp xã) được quyết định danh mục, kế hoạch triển khai thực hiện, mô hình phù hợp theo thứ tự ưu tiên từng giai đoạn; cần xem xét lồng ghép, phối hợp hoặc đồng bộ các hợp phần, các nguồn vốn của Chương trình và các dự án trên địa bàn, nhằm tránh việc đầu tư trùng lặp, dàn trải, manh mún, bỏ sót nhiệm vụ.

Cần ưu tiên bố trí nguồn lực để di dời khẩn cấp thôn bản nguy cơ sạt lở cao

Tham gia thảo luận, đại biểu Hoàng Quốc Khánh (Đoàn ĐBQH tỉnh Lai Châu) bày tỏ thống nhất với sáu mục tiêu cụ thể đến năm 2030 trong dự thảo Nghị quyết. Tuy nhiên, đại biểu Hoàng Quốc Khánh cho rằng, trong thời gian qua, trước diễn biến phức tạp của biến đổi khí hậu, nhiều tỉnh miền núi chịu thiệt hại lớn về lũ quét, sạt lở đất, thiệt hại nặng nề về người và tài sản, hạ tầng thiết yếu sản xuất nông nghiệp bị phá hủy nghiêm trọng.

“Thời gian qua, theo chủ trương của Đảng và trong chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển kinh tế, xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn trước đã đề cập đến vấn đề này. Nhưng kết quả thực hiện còn rất hạn chế, số điểm, khu vực nguy cơ sạt lở cao còn rất lớn. Đây là nhiệm vụ rất cấp bách, cần ưu tiên bố trí nguồn lực để di dời khẩn cấp thôn bản nguy cơ sạt lở cao, lở đất, bố trí đủ nguồn kinh phí để xây dựng các khu tái định cư an toàn, hạ tầng thiết yếu, sinh kế bền vững cho người dân, chủ động phòng ngừa, giảm thiểu thiệt hại ngay từ gốc” - Đại biểu Hoàng Quốc Khánh bày tỏ băn khoăn.

Đại biểu đề nghị quy định cụ thể hơn mục tiêu về tỷ lệ thôn bản ở vùng nguy cơ sạt lở cao được quy hoạch, sắp xếp, bố trí ổn định dân cư, xác định đây là căn cứ pháp lý quan trọng để bố trí nguồn lực, tổ chức thực hiện tập trung và hiệu quả.

Bên cạnh đó, đại biểu Hoàng Quốc Khánh cũng đề nghị cơ quan soạn thảo rà soát một số nhiệm vụ cụ thể để tránh chồng chéo, trùng lặp với các chương trình mục tiêu quốc gia và các chương trình khác thực hiện trên cùng địa bàn. Cụ thể như tại mục tiêu thứ sáu có xác định: "Đảm bảo đủ hạ tầng thiết yếu, đặc biệt là cơ sở vật chất của hệ thống cơ sở giáo dục và đào tạo đạt chuẩn để đáp ứng mục tiêu dạy và học; 100% người dân tộc thiểu số, người nghèo có bảo hiểm y tế và được tiếp cận dịch vụ y tế cơ bản miễn phí".

“Đây là nội dung thuộc lĩnh vực giáo dục và y tế. Trong khi tại kỳ họp này, Quốc hội sẽ thông qua hai Chương trình mục tiêu quốc gia, đó là Chương trình mục tiêu quốc gia về hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026-2035 và Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe dân số, phát triển 2026-2035. Rất mong cơ quan soạn thảo rà soát nội dung để tránh trùng lặp” - đại biểu Hoàng Quốc Khánh đề xuất.

Thái Sơn