FTA Index thúc đẩy địa phương chuyển từ xếp hạng sang hành động

Khi địa phương chủ động “soi mình” để hành động

Sau lễ công bố FTA Index do Bộ Công Thương phối hợp các bộ, ngành tổ chức, với sự tham dự và chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, một chuyển động đáng chú ý đã diễn ra ở nhiều địa phương. Không dừng lại ở việc theo dõi thứ hạng, nhiều tỉnh, thành phố đã chủ động tiếp cận bộ chỉ số như một công cụ tự đánh giá để điều chỉnh chính sách hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng các hiệp định thương mại tự do (FTA).

Theo ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên phản ứng từ địa phương sau khi FTA Index được công bố là “rất tích cực”. Ông cho biết, ngay sau sự kiện, Vụ Chính sách thương mại đa biên đã nhận được hàng loạt đề nghị trực tiếp từ các tỉnh, đặc biệt là các đô thị lớn, liên quan đến việc giải thích phương pháp đánh giá, cung cấp bảng chỉ số chi tiết và hướng dẫn cách cải thiện kết quả trong các kỳ xếp hạng tiếp theo.

“Có những tỉnh gửi công văn đề nghị được cung cấp đầy đủ bảng đánh giá từng chỉ số, từng nội dung, để họ biết mình đang yếu ở đâu, cần phải làm gì để cải thiện”, ông Khanh cho hay. Đáng chú ý hơn, một số địa phương không chỉ dừng ở mức tìm hiểu mà đã chủ động xây dựng kế hoạch hành động cụ thể, đặt mục tiêu rõ ràng như lọt vào top 3 hoặc top 5 trong kỳ đánh giá tiếp theo.

Theo ông Khanh, điểm đáng ghi nhận là nhiều kế hoạch được xây dựng theo hướng bài bản, phân công rõ trách nhiệm cho từng sở, ngành, xác định đầu mục công việc, mốc thời gian hoàn thành và cơ chế báo cáo định kỳ với lãnh đạo tỉnh, thành phố. “Đây là cách làm rất chuyên nghiệp, thể hiện sự quan tâm thực chất của địa phương, không chỉ ở những tỉnh quy mô vừa mà cả các thành phố lớn cũng đã vào cuộc rất quyết liệt”, ông nhận định.

Quan trọng hơn, theo ông Khanh, tư duy của nhiều địa phương đã có sự chuyển dịch rõ rệt. Việc tham gia xếp hạng không còn là mục tiêu cuối cùng, mà chỉ là một phần trong nỗ lực lớn hơn nhằm nâng cao hiệu quả hỗ trợ doanh nghiệp. Thậm chí, có địa phương mà lãnh đạo trực tiếp chủ trì các cuộc họp chuyên đề, mời đại diện Vụ Chính sách thương mại đa biên cùng các sở, ban, ngành liên quan để cùng thảo luận về tính khả thi của kế hoạch hành động.

“Thông điệp mà lãnh đạo nhiều địa phương đưa ra rất rõ ràng, không phải làm vì xếp hạng, mà là làm sao cải thiện thực chất mức độ hỗ trợ của chính quyền đối với doanh nghiệp, để doanh nghiệp tận dụng FTA tốt hơn”, ông Khanh nhấn mạnh.

Theo ông, đó cũng chính là bản chất sâu xa của việc xây dựng và công bố FTA Index thúc đẩy sự vào cuộc mạnh mẽ, quyết liệt và hiệu quả hơn của chính quyền địa phương trong thực thi các cam kết FTA.

Từ chỉ số đến hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng FTA

Dù ghi nhận những chuyển biến tích cực ban đầu, ông Ngô Chung Khanh cho rằng, cần có thêm thời gian để các chính sách mới thực sự thẩm thấu và phát huy hiệu quả. “Chính sách luôn có độ trễ. Không thể ban hành hôm nay và ngày mai đã thấy ngay kết quả”, ông nói.

Theo ông, phải ít nhất một đến hai năm nữa, khi các kế hoạch hành động của địa phương được triển khai đồng bộ, mới có thể đánh giá đầy đủ tác động của FTA Index đối với hoạt động của doanh nghiệp. Hiện tại, dù kim ngạch xuất nhập khẩu năm nay được dự báo vượt mốc 900 tỷ USD - một kỷ lục mới trong bối cảnh kinh tế và thương mại toàn cầu nhiều biến động nhưng chưa thể khẳng định mức tăng trưởng này có liên hệ trực tiếp với việc công bố FTA Index.

“Tăng trưởng xuất khẩu, sự đa dạng hóa thị trường, đà tăng của các mặt hàng nông, thủy sản chủ lực cho thấy sức thích ứng của doanh nghiệp Việt Nam đang tốt hơn. Nhưng để trả lời chính xác FTA Index đã tác động đến lĩnh vực nào, mảng nào của doanh nghiệp, cần chờ kết quả khảo sát, đánh giá sau một năm triển khai”, ông Khanh phân tích.

Trên cơ sở chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại lễ công bố FTA Index, Bộ Công Thương đã và đang tiếp tục hoàn thiện phương pháp đánh giá nhằm nâng cao tính chính xác và độ tin cậy của bộ chỉ số. Theo ông Khanh, hai nội dung then chốt đang được rà soát là bộ câu hỏi khảo sát doanh nghiệp và phương pháp đánh giá tổng thể.

“Bộ câu hỏi là nguồn dữ liệu quan trọng nhất, nên phải được cập nhật, phản ánh đầy đủ thực tiễn và các chiến lược, kế hoạch mà địa phương đã ban hành”, ông cho biết. Đồng thời, phương pháp đánh giá cũng được điều chỉnh phù hợp với bối cảnh sáp nhập đơn vị hành chính, khi quy mô tỉnh, thành thay đổi từ 63 xuống còn 34, kéo theo yêu cầu điều chỉnh về mẫu khảo sát và cách tiếp cận.

Bàn về các giải pháp nâng cao hiệu quả tận dụng FTA, ông Ngô Chung Khanh cho rằng cần tập trung vào một số trụ cột mang tính nền tảng. Trước hết là công tác thông tin. Cổng thông tin FTA của Chính phủ cần được cập nhật thường xuyên, tích hợp đầy đủ dữ liệu về chính sách, thị trường, xuất nhập khẩu và diễn biến thương mại quốc tế, đồng thời kết nối thông suốt với các cổng thông tin của địa phương và hiệp hội.

Trụ cột thứ hai là đưa chính quyền địa phương thực sự vào cuộc thông qua FTA Index, coi đây là công cụ quản trị và cải thiện chính sách, thay vì chỉ là bảng xếp hạng mang tính hình thức.

Trụ cột thứ ba là xây dựng hệ sinh thái FTA theo mô hình hợp tác công - tư, trong đó cơ quan quản lý và doanh nghiệp tương tác thường xuyên, liên tục. “Doanh nghiệp gặp vướng mắc có thể phản ánh ngay, cơ quan quản lý có thể tiếp nhận và xử lý kịp thời; ngược lại, các thông tin mới về FTA cũng được truyền tải nhanh chóng đến doanh nghiệp”, ông Khanh lý giải.

Theo ông, điểm khác biệt của mô hình này là tính linh hoạt và vận hành liên tục, không phụ thuộc vào các cuộc họp định kỳ. Từ người nông dân, doanh nghiệp đến các tổ chức liên quan đều có thể tham gia, phản ánh và được hỗ trợ trong thời gian ngắn nhất.

Bên cạnh đó, ông Khanh cũng nhấn mạnh vai trò của đào tạo chuyên sâu, đặc biệt với doanh nghiệp nhỏ và vừa. Dẫn kinh nghiệm của Hàn Quốc, ông cho rằng, việc xây dựng đội ngũ “thương nhân chuyên nghiệp” là yếu tố then chốt để nâng cao năng lực xuất khẩu thực chất của doanh nghiệp trong nước, thay vì phụ thuộc quá lớn vào khu vực FDI.

Trên cơ sở chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại lễ công bố FTA Index, Bộ Công Thương đã và đang tiếp tục hoàn thiện phương pháp đánh giá nhằm nâng cao tính chính xác và độ tin cậy của bộ chỉ số.